“Bir dahi olacağım ve herkes bana hayran kalacak – Salvador Dali”

Jean Louis Gaillemin tarafından kaleme alınan ve Orçun Türkay tarafından Türkçe’ye çevrilen “Dali: Büyük Paranoyak” Yapı Kredi Yayınları Genel Kültür Serisi kitapları arasında kaçırılmaması gereken bir eser.

Kitabın yazarı olan sanat tarihçisi Jean Louis Gaillemin, L’CEil dergisinde redaktör olmasının yanı sıra Beaux Paris IV Sorbonne’da konferans başkanlığına ve Beaux-Arts Magazine’in kuruculuğuna da imza atmış.

Kitap, Katalan Çocukluk; Dali, Lorca, Bunuel; Otomatizme Karşı Paranoyak Deneyim; Büyük Mastürbasyoncu’dan Narkissos Mitosu’na; Dünya ve Dekorları: Nesneden Mimariye ve Avida Dollars’ın Düzene Dönüşü olmak üzere toplam altı bölüm ve 160 sayfadan oluşuyor.

Kitabın arka kapak ve kapak içi yazılarından alıntılar yapacak olursam:

“Bir dahi olacağım ve herkes bana hayran kalacak.” On altı yaşına defterine bunları yazmıştı Dali. Kokuşmuş eşekler, eriyen saatler, ıstakoz telefonlar, organik konutlar, varlık, nesneler… “Karmaşayı düzene koyma” arayışı, resme olduğu kadar sinema ve mimariye de anarşik bir bakış… Kendiliğinden yazılan bir söylence…

Bu kitaptaki150’den fazla resim arasında, Dali’nin yapıtlarının adları ister yağlıboya, ister desen, isterse oymabaskı olsun, sanrılı adlar taşır: Alet ve El, Arzuların Uyumu, Belleğin Israrı (ünlü eriyen saatler), Sex-appeal hayaleti, Büyük Mastürbasyoncu, Yumuşak Kafatasları ve Kafatasından Arp, Venüs Düşü gibi.

Dali, eşsiz yeteneğini büyük bir ustalıkla kullanıp çift imgeler yaratır ve kompozisyonun gizli yerlerine ancak paranoyak bakışın ortaya çıkarabileceği imgeler yerleştirir. Aynı şekilde ölçeklerle de oynayan sanatçı, küçük boyutlu desenlerini büyüteç yardımıyla çizer; morfolojik aykırılıkların algılanamaz oyuklarına tuhaf çizimlerini yerleştirmede üstüne yoktur. En büyük boyutlularda ise Dali, asıl konuyla uzaktan yakından ilgisi olmayan sahneler kurmak için karanlık köşeler ya da arka planlar kullanmayı yeğler, bu da sanatın doğru yorumlanmasını güçleştirir.

Dali Büyük Paranoyak’ın en güzel tarafı, Dali’yi sürekli överek göklere çıkaran bir dille anlatmak yerine son derece objektif, belgelere, mektuplara ve fotoğraflara dayanan bir anlatımı tercih etmesi. Çocukluk yıllarından başlayarak tüm hayatını anlatan kitapta sanatçı, ailesii çevresindeki insanlar, olaylar ve bulunduğu ortamların ayrıntılarıyla işlenmesi sonucu değerlendiriliyor ve ve hayatındaki, bakış açısındaki değişiklikler doğrultusunda sanatının nasıl yönlendiğini adım adım görebiliyorsunuz.

Dalinin fotoğraflarına, mektuplarına ve resimlerine oldukça yoğun yer veren kitap sizi adete bir tarih yolculuğuna çıkarıyor. Dali’nin yaşamının sessiz bir izleyicisi gibi yaşadığı yıllara, hislerine ve bu hislerini dışavurumuna tanık oluyorsunuz. Eserlerinde cinsel öğelere neden bu derece gönderme yaptığını da yaşamındaki kesitlerden çözüyorsunuz. Eğer Dali ve eserlerine azıcık da olsa ilgi duyuyarsanız, bu kitabı edinmenizi tavsiye ediyorum. Çünkü sadece okunacak değil, yıllarca saklanıp sizden sonrakilere de okutulacak bir rehber kitap niteliğinde…

Şimdiden iyi okumalar! 🙂